Sociaaleconomische, territoriale en ecologische diagnose van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest na de Covid-19-pandemie

De sociaaleconomische, territoriale en ecologische diagnose van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest na de Covid-19-pandemie is aan een derde editie toe. Deze geactualiseerde versie analyseert de gevolgen van de gezondheidscrisis op het leven van de Brusselaars. Zowel op demografisch, economisch en sociaal vlak, als op het vlak van gezondheid en de impact ervan op het gewestelijk grondgebied.

Ze moet worden opgevat als een leidraad voor het uittekenen van de acties die de overheden in de nasleep van de crisis moeten ondernemen.

Belangrijkste bevindingen

In 2020 was de bevolkingsgroei in Brussel historisch laag. Dit is het gevolg van een duidelijke oversterfte (de oversterfte bedroeg 20% in 2020, nul in 2021) en minder internationale migraties dan in 2019. Voor het jaar 2021 en daarna gaan de nieuwe demografische projecties uit van een terugkeer naar normale (pre-pandemische) sterfte- en van een aanhoudende sterke bevolkingsgroei.

In 2020 heeft de gezondheidscrisis geleid tot een daling van de economische activiteit in Brussel met 5,2%, een cijfer dat vergelijkbaar is met dat in de andere gewesten van het land. Volgens de laatste prognoses zal de economische activiteit in de drie gewesten zich duidelijk herstellen, hoewel trager in Brussel. Achter dit algemene herstel gaan echter aanzienlijke verschillen op sectoraal niveau schuil.

De steunmaatregelen hebben het banenverlies in het Brussels Gewest beperkt. De gezondheidscrisis heeft echter een einde gemaakt aan de daling van het aantal werkzoekenden die van 2015 tot 2019 gedurende vijf opeenvolgende jaren in het Brussel. Het aantal aanvragen voor een leefloon is tussen januari 2020 en april 2021 met 14% gestegen.
Bovendien zien we dat het werkvolume sterk gedaald is en 2020. Het werkvolume in loondienst herstelde zich in 2021, maar bleef in het derde kwartaal onder het niveau van vóór de gezondheidscrisis.

We zien dat de productie van woningen in 2020 uitzonderlijk laag lag. De huisvestingscrisis blijft nijpend: de helft van de Brusselse bevolking, die in armoede dreigt te vervallen, woont in een woning die te klein wordt geacht voor de omvang van hun huishouden. De helft van de Brusselse huurders heeft toegang tot minder dan 20% van de huurmarkt.

De gevolgen van de gezondheidscrisis voor de kantoorruimten zijn nog niet volledig zichtbaar en meetbaar. Hoewel telewerken onvermijdelijk belangrijker zal worden, moet ook rekening worden gehouden met de herindeling van kantoorruimten, vooral omdat de verspreiding van telewerken ook de economische aantrekkelijkheid van agglomeraties verbetert. De leegstand van kantoren neemt licht toe, maar in dit stadium wordt nog geen grote verandering waargenomen.

Betreffende de openbare voorzieningen, kwam de nadruk tijdens de crisis te liggen op de inrichting van de scholen. Tevens bleek dat te veel leerlingen en studenten niet over kwaliteitsvolle werkruimten beschikken. Het gemiddelde leerverlies wordt geschat op een half schooljaar, en de ongelijkheid op onderwijsgebied is toegenomen.

Op het vlak van mobiliteit, blijkt dat de gezondheidscrisis de trend naar een flexibilisering van de verplaatsingen te hebben versneld. De actieve vervoerswijzen (voetgangers, fietsers) kenden een uitgesproken toename. De gezondheidscrisis heeft ook de onevenwichtige toewijzing van publieke ruimte aan het autogebruik aan het licht gebracht. 

De lockdownperioden hebben geleid tot een duidelijke toename van het gebruik van groene ruimten. Deze kwamen hierdoor onder druk te staan. De gezondheidscrisis heeft ook de gebieden met tekorten van het Gewest duidelijker aan het licht gebracht.

Vanuit milieuoogpunt heeft de vermindering van de intensiteit van het wegverkeer geleid tot een uitzonderlijke verbetering van de luchtkwaliteit in 2020.

Territoriale ontwikkelingen die moeten worden ondersteund en versneld

De besmetting van het virus, de beperkende maatregelen en de blijvende gevolgen voor het gedrag hebben onze benadering van het grondgebied veranderd. De behoeften op kleine schaal nemen toe. Een strategische gewestelijke aanpak voor het behoud van dit evenwicht is meer dan ooit nodig, via een sterk, onderling samenhangend en coherent territoriaal beleid. Over het geheel genomen zijn de door het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling uitgedragen concepten niet ontkracht door de gezondheidscrisis en de nasleep daarvan, maar hebben zij veeleer de noodzaak geaccentueerd om een reeks transities te versnellen en de verschillende bestanddelen ervan nader uit te werken ».

***
Deze diagnose werd gecoördineerd door perspective.brussels en is het resultaat van de gezamenlijke inspanningen van alle besturen die eraan meewerkten. In de eerste plaats het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van de GGC, dat meegewerkt heeft aan het 3e luik "Gezondheid-Welzijn" en view.brussels die co-auteur was van de arbeidsmarktcomponenten. De diagnose is in het bijzonder gebaseerd op analyse- en prospectierapport die is uitgevoerd door view.brussels. hub.brussels, CityDev, Actiris, Brussel Huisvesting, de GOB, Brussel Mobiliteit, Leefmilieu Brussel, Brussel Economie en Werkgelegenheid en IRISCARE, hebben ook bijgedragen en gegevens gedeeld, suggesties gedaan of proefgelezen en bepaalde delen van het document gecorrigeerd.